86. Երկու տեքստերը համեմատի´ր և տարբերութ- յուններր գտի՛ր:
Ա. Դատավորր երկու մարդու վեճը պիտի լուծեր: Այդ մարդկանցից մեկն արդար էր, մյուսր՝ մեղավոր: Արդարը խեդճ էր, անպաշտպան ու բերանը փակ: Դրան հակառակ,
մեղավորն ինչ մեղադրանք ասես քարե կարկուտի պես թափում էր արդարի գլխին: Մյուս կողմից՝ գեղեցիկ ու բնական խոսքերով մեծարում էր դատավորի ազնվությունն ու արդարամտությունը: Դատավորին էլ այդ շողոքորթությունը դուր էր գալիս: Այդ տեսնելով՝ արդարի տղան հորն ասաց.
— Ա´յ հեր, դատավորի մասին մի քաղցր խոսք էլ դո´ւ ասա:
-Լավ ասացիր,-ուրախացավ արդարը: Հետո բարձր ձայնով, որպեսզի դատավորը լսի, ավելացրեց.
— Դատավորն էշ չէ, որդիս, նա լավ գիտե՝ ո´վ է արդար, ո´վ՝ մեղավոր:
Բ. Դատավորը մի արդար և մի մեղավոր մարդու վեճ էր լուծում: Արդարը լուռ ու խեղճ էր, իսկ մեղավորը մեղադրանքեր էր թափում նրա գլխին և շողոքորթում
դատավորին: Քանի որ վերջինիս դա դուր էր գալիս, որդու խորհրդով արդարն էլ որոշեց դատավորի մասին քաղցր խոսք ասել: Եվ բարձր ձայնով, որպեսզի դատավորը լսի ասաց, որ դատավորը լավ գիտե՝ ո´վ է արդար, ո´վ՝ մեղավոր:
Ա տեքստը մանրամասն է, ունի նկարագրություններ ու երկխոսություն, իսկ Բ տեքստը կարճ է, համառոտ և առանց խոսքային արտահայտությունների։
87. Նախադասության բաոերից մեկը փոխի´ր՝ աոանց միտքր փոխելու (քանի՞ նոր նախադասություն կարող ես ստանալ):
Օրինակ՝ Արջուկր քարայրից դուրս եկավ ու շշմած կանգ առավ: -1.Քոթոթը քարայրից դուրս եկավ ու շշմած կանգ առավ: 2. Արջուկը քարանձավից (այրից, անձավից)դուրս եկավ ու շշմած դուրս առավ: 3. Արջուկը քարայրից ելավ (դուրս թռավ) ու շշմած կանգ առավ: 4. Արջուկը քարայրից դուրս եկավ ու շշմած կանգ առավ: 5. Արջուկը քարայրից դուրս եկվ ու շփոթված (զարմացած, շշկլված) կանգ առավ: 6. Արջուկը քարայրից դուրս եկվ ու շշմած կանգնեց:
Դարբնի աղջիկն առավոտից մինչև իրիկուն պետք է խոհանոցում չարչարվեր:
Ինչ-որ մեկը պատուհանը թակեց ու շտապ-շտապ հեռացավ:
Անսպասելի մի խշշոց ականջն ընկավ, ու ձին լարվեց: Քո ճանապարհին միայն մեկ խոչընդոտ կա:
Անխոս առաջ էր քայլում՝ առանց մեկի վրա ուշք դարձնելու:
Ձորի պռնկին, աշնան հողմերի առաջ անկոտրում ու անվախ, մի ծառ էր կանգնել:
1) Դարբնի աղջիկը…
- Դարբնի աղջնակը առավոտից մինչև իրիկուն պետք է խոհանոցում աշխատեր։
- Դարբնի աղջիկը առավոտից մինչև իրիկուն պետք է տանը չարչարվեր։
- Դարբնի աղջիկը վաղ առավոտից մինչև ուշ երեկո պետք է խոհանոցում չարչարվեր։
2) Ինչ-որ մեկը պատուհանը թակեց…
- Ինչ-որ մեկը պատուհանը թեթևթակեց ու շտապ հեռացավ։
- Անծանոթ մեկը պատուհանը թակեց ու արագ հեռացավ։
3) Անսպասելի մի խշշոց…
- Հանկարծ մի խշշոց ականջն ընկավ, ու ձին լարվեց։
- Անսպասելի խշշոց լսվեց, և ձին լարվեց։
4) Քո ճանապարհին…
- Քո ճանապարհին միայն մեկ փոքրխոչընդոտ կա։
- Քո ճանապարհին կա ընդամենը մեկ խոչընդոտ։
5) Անխոս առաջ էր քայլում…
- Անխոս առաջ էր քայլում՝ ոչ ոքի վրա ուշադրություն չդարձնելով։
- Լուռ առաջ էր քայլում՝ առանց մեկին նկատելու։
6) Ձորի պռնկին…
- Ձորի պռնկին մի հին ծառ էր կանգնած։
- Ձորի պռնկին, քամիներին դիմացկուն, մի ծառ էր կանգնել։
88 Նախադասությունն ընդարձակի´ր` ավելացնելով ո”ւմ կամ ի՞նչը հարցերին պատասխանող բառեր կամ բառակապակցություններ:
Օրինակ ՝ Հանկարծ որսորդը նկատեց: — 1. Հանկարծ որսորդը շարժում նկատեց: 2. Հանկարծ որսորդը նկատեց ընկերոջը:
Սարդն ամբողջ կյանքում հաշվում է:
Հնէաբանները գտել են:
Շնաձուկը կերավ:
Բնությունն իր ներկատախտակի բոլոր գույներով էր զարդարել:
Սարդն ամբողջ կյանքում իր ցանցըհաշվում է։
Հնէաբանները գտել են հին քաղաքի մնացորդները։
Շնաձուկը կերավ փոքր ձկներին։
Բնությունն իր ներկատախտակի բոլոր գույներով էր զարդարել անտառը։
89 Նախադասությունները լրացրո´ ւ: Գրածդ բայերն ընդգծի´ր:
Եթե ոչ մեկին ոչինչ չարգելեն, մարդիկ ապրեն ազատ։
Եթե մարդիկ լաց լինելն ու ծիծաղելը մոռանան, աշխարհը դառնա տխուր։
Եթե ինձ ստիպեն ամեն օր խաղալ, ես հոգնեմ։
Եթե դպրոցական օրենքները աշակերտները հաստատեն, բոլորը լինենպատասխանատու։
90 Առաջին երկու զույգ նախադասությունները համեմատի´ր և տարբերություններր գտի´ր: Մյուս նախադասությունների համապատասխան զույգերը գրի´ր:
ա) Փոքրիկ իշխանն ապրում էր վեց հարյուր տասնչորսերորդ մոլորակում: -Փոքրիկ իշխանն ապրում էր համար վեց հարյուր տասնչորս մոլորակում:
բ)Տղան համար հարյուր վաթսունմեկ դպրոցն էր ավար- տել: -Տղան հարյուր վաթսունմեկերորդ դպրուցն էր ավար- տել:
գ) Իմ անունր մատյանում քսաներկուերորդն է:
դ) Առաջնորդն այսօրվա համար վեց հրամանով անծանոթներին ժպտալն արգելեց:
գ)
- Իմ անունը մատյանում քսաներկու համարն է։
- Իմ անունը մատյանում քսաներկուերորդն է։
դ)
- Առաջնորդն այսօրվա համար վեց հրաման տվեց։
- Առաջնորդն այսօրվա վեցերորդ հրամանով արգելեց ժպտալը։
91 Գրի´ր արմատի կրկնությամբ կազմված, գծիկով գրվող բարդ բառեր (օրինակ՝ շուտ-շուտ, երբեմն-երբեմն):
Շուտ-շուտ, դանդաղ-դանդաղ, քիչ-քիչ, հազիվ-հազիվ, օր-օրի
92 Տրված բառերն այբբենական կարգով դասավորի´ր:
Մթերք, մղկտալ, մուշտակ, մխիթարել, մատյան, միլիոն, մրջյուն, մորթի:
Մատյան, միլիոն, մղկտալ, մխիթարել, մորթի, մթերք, մրջյուն, մուշտակ։
93 ա) Տրված առաջադրանքները կատարի´ր (եթե քո սենյակր չունես, ուղղակի քեզ սիրելի սենյակի մասին կարող ես գրել):
Մեկ-մեկ նկարագրի´ր, թե ի՞նչ կա սենյակում:
Նկարագրի´ր, թե դրանք ինչպե՞ս են դասավորված:
Գրի´ր, թե դրանք ե՞րբ և ինչպե՞ս են օգտագործում:
Դրանց նկատմամբ քո վերաբերմունբի մասին գրի´ր (սիրում ես, օգտակար ես համարում, մանկությանդ, ինչ-որ դեպքի, ինչ- ֊որ մարդու հետ ես կապում և այլն):
Գրի´ր, թե այդ սենյակում ի՞նչ կուզենայիր ավելացնել, ինչո՞ւ:
Գրի´ր այդ սենյակի (նաև նրանում եղած իրերի) մասին ու ուրիշների կարծիքր:
բ) Բոլոր պատասխաններդ մի տեքստում հավաքի´ր և այդ սենյակի մասին գրավոր պատմի´ր:
գ) Շարադրությունդ վերնագրի´ր:
Իմ սենյակը փոքր է, բայց շատ հարմար։ Սենյակում կա մահճակալ, գրասեղան, պահարան և գրքերով լի դարակներ։ Գրասեղանը պատուհանի մոտ է, որպեսզի լույսը լավ ընկնի։
Այստեղ ես դաս եմ անում, նկարում ու կարդում։ Շատ եմ սիրում իմ սենյակը, որովհետև այն իմ խաղաղ անկյունն է։ Կուզենայի ավելացնել մի փոքր գրապահարան։ Մարդիկ ասում են, որ իմ սենյակը մաքուր ու գեղեցիկ է։
94 Ընդգծված բառերը (գերադրական աստիճանի ածականները) փոխարինի´ր հոմանիշ ձևերով:
Օրինակ՝ Հայաստանի ամենամեծ քաղաքը Երևանն է:-Հայաստանի ամենից մեծ քաղաքը Երևանն է: Կամ՝ Հայաստանի մեծագույն քաղաքը Երևանն է:
Ամենահին բառարանը հայտնաբերվել է Սիրիայում՝ հնագիտական պեղումների ժամանակ:
Աշխարհի ամենալայն ծառուղին և ամենաերկար փողոցը Բուենոս Այրեսում են:
Մեր մոլորակի վրա հանդիպող ամենից հազվադեպ հիվանդությունը «կուրու» կամ ծիծաղի հիվանդություն է կոչվում: (Մինչև այժմ դա միայն Նոր Գվինեայում է նկատվել: Հիվանդացածներից ոչ մեկը չի փրկվել):
Ամենից թանկ գիրքը 1455թ. Գուտեմբերգի (առաջին տպագրիչն է)տպագրած «Աստվածաշունչն» է, որի մեկ օրինակի համար 1926թ. երեսունհինգ հազար դոլար են վճարել:
Աշխարհի ամենից աղմկոտ քաղաքը Եգիպտոսի մայրաքաղաքն է՝ Կահիրեն, որտեղ այդ երկրի բնակչության մեկ քառորդն է ապրում:
Հնագույն օրացույցը գրպանի հայերեն օրացույցն է, որը 1757թ. Վենետիկի Մխիթարյաններն են հրատարակել: Դա աշխարհի տպագիր օրացույցների մեջ ամենաերկարակյացն է. հրատարակությունը մինչև հիմա չի ընդհատվել: Ամերիկայում գտնվել է թռչող մողեսի մնացորդ, որը մինչև այժմ հայտնի գտածոներից մեծագույնն է (թևերի բացվածքը տասնհինգ մետր է եղել):
Շվեյցարական «օմեգա» ժամացույցների ֆիրմայում աշխարհի ամենաբարդ ժամացույցն է ստեղծվել(Սարքը ցույց է տալիս Եվրոպայի, Ամերիկայի և Ավստրալիայի մի քանի քաղաքների ժամանակը, ինչպես նաև արևի, լուսնի, մոլորակների, մեծ համաստեղությունների դիրքն ամեն վայրկյան):
ամենահին – ամենից հին / հնագույն
ամենալայն – ամենից լայն
ամենաերկար – ամենից երկար
ամենից հազվադեպ – հազվագյուտ
ամենից թանկ – թանկագույն
ամենից աղմկոտ – աղմկոտագույն
ամենաերկարակյաց – ամենից երկար կյանք ունեցող
մեծագույն – ամենից մեծ
ամենաբարդ – բարդագույն
95. Հարցում արտահայտող բառերի փոխարեն համապատասխան բառեր կամ բառակապակցություններ գրելով՝ նախադասություննե´ր ստացիր:
Օրինակ՝ Ինչքա՞ն ժամանակ ո՞վ ի՞նչ էր անում ինչի՞ ի՞նչը-Ամբողջ օրը կինը փնտրում էր աղմուկի պատճառը:
Ինչպիսի՞ ի՞նչը ի՞նչ էր անում:
Քանի՞ ինչե՞րը ի՞նչ արեցին, որտե՞ղ:
Ո՞ւմ ի՞նչը ի՞նչ էր անում, որտե՞ղ:
Ո՞ր ո՞վ ի՞նչ արեց, ե՞րբ:
Գեղեցիկ ծաղիկը բուրում էր։
Երեք երեխաներ խաղացին բակում։
Մոր ձայնը լսվում էր սենյակում։
Այդ տղան եկավ երեկ։
